Sınav Psikolojisi Nedir

Sınav psikolojisi, bir sınava ya da performans sergilemeye hazırlık sürecinde ve sınava giriş veya performansı gerçekleştirme anında insanın gözlenebilen davranışlarını ve gözlenemeyen düşünce, duygu, bedensel hislerini, bunların nedenlerini ve sonuçlarını inceleyen bilimsel psikolojinin çalışma alanlarından biridir.

Sınav psikolojisinin bir diğer anlamı ise, bir sınava ya da performans sergilemeye hazırlanan, ya da sınava giren veya performans gerçekleştiren insanın ruh halidir.

Sınav Psikolojisi Öğrencileri ve Yaşamlarını Nasıl Etkiliyor?

İlkokulda, ortaokul ve lisedeki beden eğitimi sınavlarını hatırlıyorum. Beden eğitimi dersi bizler için öylesine keyifliydi ki beden eğitimi derslerine ve hatta sınavlarına koşarak giderdik. Sınavları bizleri hiç korkutmuyordu çünkü hepimizde “yapabilirim” düşüncesi ve inancı hakimdi. Bu nedenle de beden eğitimi sınavlarına girerken psikolojimiz sakin ve halinden memnun hatta neşeli bir haldeydi. Beden eğitimi sınavlarında hiç kimsenin perişan olduğunu hatırlamıyorum. Tam tersine beden eğitimi sınavları başka bir dersten düşük not alanların moralini düzeltiyor, kendilerini iyi hissetmelerini sağlıyordu. Günümüzde de durumun aynı olduğunu görünce seviniyorum: Konu beden eğitimi dersi ve beden eğitimi notu ise, karşımdaki öğrenciyi yüzü, gözlerinin içi gülerken buluyorum.

Beden Eğitimi Sınavının Psikolojisi Matematikle Aynı Mı? 

“Tabii ki aynı değil” diyorsunuz. Peki iki dersin sınav psikolojisi neden aynı değil?

Çünkü iki dersin sınavları arasında büyük farklar var ve özellikle matematik dersinde başarılı sayılabilmeniz için daha çok çaba harcamalısınız. Aynı zamanda, matematik dersinden alacağınız notlar, geleceğinizi belirliyor. Hem matematik dersi notlarınız hem de büyük sınavlar olan LGS, YKS, TYT, AYT ve KPSS’ deki matematik netleriniz sizin hangi okula gireceğinizi, hangi mesleği yapacağınızı, ve hangi göreve atanacağınızı belirlemede çok büyük bir role sahip. Durum böyle olunca, elbette ki beden eğitimi sınavının psikolojisi ile matematik sınavının psikolojisi çok farklı oluyor.

Sınav Psikolojisinin Olumsuz Etkileri

Matematik örneğinde olduğu gibi, belirleyiciliği yüksek olan ve ciddi çaba gerektiren dersler söz konusu olunca bazı öğrenciler kendilerini çaresiz hissediyorlar. Bu çaresizlik hissi kısa süreli olabiliyor ve herhangi bir sıkıntı yaratmıyor. Bazı öğrencilerde ise, notların veya puanların düşüklüğü zamanla kendini yargılamaya ve sınav kaygısına neden oluyor. Sadece bununla da kalmıyor, bir not ya da puanla başlayan kısır döngü, bir insanın anne babasıyla, kardeşiyle, arkadaş çevresiyle ilişkilerinde bozulmalara da neden oluyor.

Sınav Psikolojisi Üzerine Öneriler

Ülkemizde okul notlarının ve büyük sınavlar olan LGS, YKS, TYT, AYT ve KPSS’ nin insanlarımızın yaşamlarında belirleyici bir role sahip olduğu çok açıktır. Bizler, bu sınavlara hazırlanan öğrencilerle çalışırken onların içinde bulunduğu sıkıntıları ve sorunları bire bir gözlemliyoruz. Yaşları fark etmeksizin, çoğu çocuk ve genç yaştaki insanlarımızın bir kısmı, ders notu ya da sınav puanı nedeniyle hem ruhen hem de bedenen ciddi risk altında bulunuyor.

Şu denilebilir: “O zaman ders sınavlarını ve LGS, YKS, TYT, AYT ve KPSS’ yi kaldıralım mı? O zaman ölçme ve değerlendirme neye göre ve nasıl yapılacak?”. Elbette ki bir şekilde ölçme ve değerlendirme yapılması gerekiyor.

Bu nedenle benim önerim bu sınavların kalkması değil. Önerim, ilköğretimden üniversiteye, notların ve sınav puanlarının baskısının hafifletilmesi, sınavların bir ölüm kalım meselesi olmaktan çıkarılarak basit ölçüm araçlarına dönüştürülmesi, düşük puan alan öğrencilere geniş telafi hakları verilmesi. Bu yapılabilirse, sınav psikolojisine bağlı stres ve sınav kaygısı problemi yaşayan öğrencilerin sayısında belirgin bir azalma olacağı kanaatindeyim.